Gedanarium

Na gdańskim Chełmie zachował się stary, XVIII-wieczny kirkut. To widoczny relikt po społeczności która przestała istnieć, a która była istotną częścią składową gdańskiego mikrokosmosu.

Podobnie jak nam, również ludziom z XVIII wieku doskwierał głód informacji. Mieszczanie i szlachcice byli ciekawi przebiegu wojen, plotek z najwyższych sfer, czy po prostu potocznych wiadomości z kraju i zagranicy.

W miejscu gdzie niegdyś naprawiano statki, w XVIII wieku znalazło się również miejsce na tajemniczy ogród. Pojawił się on w niewielkim ogłoszeniu w gdańskiej gazecie z 13 stycznia 1770 roku, i to będzie nasz punkt wyjścia do poszukiwań.

Jest rok 1657. Od kilku dziesięcioleci Europą wstrząsają kolejne krwawe konflikty, podszyte religijnym fanatyzmem, politycznymi ambicjami i ludzką desperacją. Rzeczpospolita nie jest wyjątkiem – nieustanne wojny ze Szwecją, Turcją i Moskwą definitywnie zakończyły złoty okres kraju i tolerancję, która w nim panowała. Po powstaniu kozackim Chmielnickiego przez Polskę przetacza się niszczycielski szwedzki najazd, który przejdzie do historii pod nazwą Potopu. Kraj nigdy w pełni nie podźwignie się po tych ciosach, powoli oddając pola Rosji. 

The first cable car in the world was built in Gdańsk in 1644, then part of the Polish-Lithuanian Commonwealth. City engineer Adam Wybe constructed this mechanism to facilitate fortification work carried out at the city’s ramparts. The machine was admired not only by the townspeople but also by numerous travelers from all over the world. But first, let’s take a look a little deeper into the past. When Adam Wybe along with his wife, Margareta, and brother Jacob came from…

Read More Read More

W 1671 roku do jednego z najstarszych czasopism naukowych na świecie (angielskich “Philosophical Transactions”) trafił list z Gdańska. Mr. Kirkby opisywał w nim petryfikację narządów u dwóch zmarłych osób. Czy po kilku wiekach jesteśmy w stanie rozwiązać tę zagadkę?

Na początku XVII wieku  wydano niemiecko-polskie rozmówki autorstwa nauczyciela języka polskiego z gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Ten podręcznik jest fascynującym zapisem dnia codziennego w wielkiej nadbałtyckiej metropolii starej Rzeczpospolitej.

Chociaż początkowo czarny proch miał być cudownym medykamentem lub zabawką, ludzie szybko zdali sobie sprawę ze śmiercionośnych właściwości tej chemicznej mieszanki. W Europie już od czasów w średniowiecza czarny proch wykorzystywano podczas wojen, ale jego prawdziwa kariera rozpoczęła się na przełomie XV i XVI wieku. Jedno z miejsc, w których wytwarzano proch, możemy znaleźć w leśnych ostępach Oliwy. 

Do słynnej francuskiej Encyklopedii artykuły pisała cała rzesza filozofów i naukowców. Wśród nich znajdował się lekarz Pierre Tarin, który w haśle “ANATOMIA” napisał: “ludzkie ciało jak maszyna podlega prawom Mechaniki, Statyki, Hydrauliki oraz Optyki, dlatego też ten, kto najlepiej pozna tę maszynerię i doda do tej wiedzy arkana Mechaniki, będzie w lepszej pozycji do poznania przez praktykę i doświadczenie w jaki sposób te prawa działają w ciele. (…) Dlatego dla lekarza anatomia jest wiedzą absolutnie niezbędną”. 

W 1941 roku Ferdinand Urbahns, niemiecki fotograf z Kilonii, zrobił serię kolorowych zdjęć przedstawiających Gdańsk. To niesamowity zapis życia miasta, które 4 lata później miała czekać koszmarna katastrofa…

Szkoci to naród włóczęgów. Zostali zahartowani przez ciężkie warunki w swoim kraju, przez chłód, kamienistą ziemię i góry. Dlatego często opuszczali krainę ponurych wrzosowisk, aby przemierzać resztę świata w poszukiwaniu szczęścia oraz majątku. Tęskniąc za swoją ojczyzną, jako najemnicy walczyli i umierali za obcą sprawę, kupcy przemierzali wszystkie morza, a sprytni domokrążcy z całym dobytkiem na swoich plecach docierali ze swoim towarem do najbardziej zapadłych wiosek.

Czy na Lawendowej pachniało lawendą? Niestety, miłośnicy woni tych fioletowych kwiatów będą zawiedzeni – ta głównomiejska ulica nie miała nic wspólnego z przyjemnym aromatem. 

W 1641 roku, za panowania miłościwie panującego Władysława IV, do Gdańska przybył z Niderlandów turecki dyplomata. Chociaż minęło zaledwie siedem lat od wojny z Abazy paszą, gdańszczanie pokazali posłańcowi wszystkie atrakcje swojego miasta – łącznie z fortyfikacjami.  Kiedy wiadomość o tym dotarła do polskiego króla, władca wpadł we wściekłość…

Dżuma zbliżała się do miasta od południa. Była roznoszona przez szwedzkie bataliony Karola XII, które maszerowały wzdłuż i wszerz Rzeczpospolitej podczas zawieruchy wielkiej wojny północnej. Pierwsze ogniska choroby wybuchły w małopolskim Pińczowie. Stamtąd mór ruszył w śmiercionośną podróż, zahaczając po drodze o Lwów, Kraków, Warszawę, Poznań i Toruń. Wkrótce miało się okazać, że nie oszczędzi Gdańska oraz Oliwy, w której 1709 pozostawił wyjątkową pamiątkę.

Jeżeli z ulicy Polanki zboczymy pomiędzy dwoma pierwszymi oliwskimi dworami i przejdziemy za Górę Pawełek (czyli przedwojenną  Paulshöhe), dojdziemy do ukrytego w lesie uroczego stawu. Za nim, w głębi lasu, znajduje się najprawdziwsza Dolina Elfów.