Korzystając z pięknego tegorocznego lata, wybrałem się na kilka rowerowych wypadów w stronę Żuław Gdańskich. Jednak zamiast przestudiować współczesne mapy, sięgnąłem do XVII i XVIII-wiecznej kartografii, aby moje podróże były nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie.
Ponad dwa i pół tysiąca lat temu babilońska księżniczka Ennigaldi-Nanna założyła pierwsze muzeum w historii świata. Mieściło się ono w pałacu E-Gig-Par w Ur; każdy eksponat posiadał glinianą tabliczkę, na której w trzech językach opisano dany przedmiot. Część starożytnych artefaktów zebrał jej ojciec, Nabonid, którego nazywa się królem-archeologiem, ponieważ prowadził wykopaliska i odnawiał stare monumenty. Inne księżniczka zdobyła sama. Przedmioty zebrane w babilońskim muzeum już wtedy liczyły sobie wiele wieków.
Ulica świętej Barbary na Długich Ogrodach sprawia niepozorne wrażenie. Idąc od południa, ulica łączy główny trakt dzielnicy z Angielską Groblą. Mijając bryłę kościoła i starej szkoły, po lewej stronie ciągnie się pierzeja modernistycznych bloków, które po chwili ustępują współczesnemu osiedlu. Po prawej stronie rozciąga się zielona przestrzeń parku św. Barbary. Kilka lat temu zieleniec przeszedł gruntowną rewitalizację. Mieszkańcy korzystają z siłowni na świeżym powietrzu oraz licznych ławek, a dzieci bawią się na placu zabaw.
Francuski farmaceuta Pierre Pomet wydał w 1694 roku obszerne kompendium poświęcone lekom. Można było znaleźć w nim taki ustęp: Róg jednorożca był niegdyś wielce poważany, głównie przez silne właściwości przypisywane mu przez starożytnych, głównie przeciwko truciznom, co jest powodem jego wielkiej popularności; dlatego kosztował w wadze tyle co złoto…
Podróżni i kupcy zmierzający do Gdańska od zachodu, ze strony Oliwy, nie mijali zielonej tabliczki z nazwą miasta. Zamiast tego witał ich upiorny widok – gnijące zwłoki przestępców pozostawione ku przestrodze na szczycie Szubienicznej Góry.
Oczy wszystkich zebranych skupione były na centralnym miejscu wypełnionej blaskiem świec sali. Tam, na stole sekcyjnym, leżało zdeformowane ciało noworodka. Już za chwilę w gdańskim auditorium anatomicum miał rozpocząć się makabryczny spektakl dwóch aktorów, w którym główna rola przypadła doktorowi Oelhafowi.
Rok 1920 obfitował w wydarzenia. W wielkich bólach rodziło się Wolne Miasto, a nad licznymi niewiadomymi próbował zapanować brytyjski sir Reginald Tower. Cały Gdańsk wrze: w nadmotławskim kotle mieszają się ze sobą antypatie nacjonalistyczne, interesy polityków, kryzys gospodarczy i niepewność jutra.
Na gdańskim Chełmie zachował się stary, XVIII-wieczny kirkut. To widoczny relikt po społeczności która przestała istnieć, a która była istotną częścią składową gdańskiego mikrokosmosu.
Podobnie jak nam, również ludziom z XVIII wieku doskwierał głód informacji. Mieszczanie i szlachcice byli ciekawi przebiegu wojen, plotek z najwyższych sfer, czy po prostu potocznych wiadomości z kraju i zagranicy.
W miejscu gdzie niegdyś naprawiano statki, w XVIII wieku znalazło się również miejsce na tajemniczy ogród. Pojawił się on w niewielkim ogłoszeniu w gdańskiej gazecie z 13 stycznia 1770 roku, i to będzie nasz punkt wyjścia do poszukiwań.
Jest rok 1657. Od kilku dziesięcioleci Europą wstrząsają kolejne krwawe konflikty, podszyte religijnym fanatyzmem, politycznymi ambicjami i ludzką desperacją. Rzeczpospolita nie jest wyjątkiem – nieustanne wojny ze Szwecją, Turcją i Moskwą definitywnie zakończyły złoty okres kraju i tolerancję, która w nim panowała. Po powstaniu kozackim Chmielnickiego przez Polskę przetacza się niszczycielski szwedzki najazd, który przejdzie do historii pod nazwą Potopu. Kraj nigdy w pełni nie podźwignie się po tych ciosach, powoli oddając pola Rosji.
The first cable car in the world was built in Gdańsk in 1644, then part of the Polish-Lithuanian Commonwealth. City engineer Adam Wybe constructed this mechanism to facilitate fortification work carried out at the city’s ramparts. The machine was admired not only by the townspeople but also by numerous travelers from all over the world. But first, let’s take a look a little deeper into the past. When Adam Wybe along with his wife, Margareta, and brother Jacob came from…
Pierwsza kolejka linowa na świecie powstała w Gdańsku. Miejski inżynier Adam Wybe skonstruował ten mechanizm, aby ułatwić prace fortyfikacyjne prowadzone przy miejskich bastionach. Maszyna wzbudzała podziw nie tylko mieszczan, ale również licznych podróżników z najróżniejszych zakątków świata.
W 1671 roku do jednego z najstarszych czasopism naukowych na świecie (angielskich “Philosophical Transactions”) trafił list z Gdańska. Mr. Kirkby opisywał w nim petryfikację narządów u dwóch zmarłych osób. Czy po kilku wiekach jesteśmy w stanie rozwiązać tę zagadkę?
Na początku XVII wieku wydano niemiecko-polskie rozmówki autorstwa nauczyciela języka polskiego z gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Ten podręcznik jest fascynującym zapisem dnia codziennego w wielkiej nadbałtyckiej metropolii starej Rzeczpospolitej.
Chociaż początkowo czarny proch miał być cudownym medykamentem lub zabawką, ludzie szybko zdali sobie sprawę ze śmiercionośnych właściwości tej chemicznej mieszanki. W Europie już od czasów w średniowiecza czarny proch wykorzystywano podczas wojen, ale jego prawdziwa kariera rozpoczęła się na przełomie XV i XVI wieku. Jedno z miejsc, w których wytwarzano proch, możemy znaleźć w leśnych ostępach Oliwy.
Do słynnej francuskiej Encyklopedii artykuły pisała cała rzesza filozofów i naukowców. Wśród nich znajdował się lekarz Pierre Tarin, który w haśle “ANATOMIA” napisał: “ludzkie ciało jak maszyna podlega prawom Mechaniki, Statyki, Hydrauliki oraz Optyki, dlatego też ten, kto najlepiej pozna tę maszynerię i doda do tej wiedzy arkana Mechaniki, będzie w lepszej pozycji do poznania przez praktykę i doświadczenie w jaki sposób te prawa działają w ciele. (…) Dlatego dla lekarza anatomia jest wiedzą absolutnie niezbędną”.