W 1671 roku do jednego z najstarszych czasopism naukowych na świecie (angielskich “Philosophical Transactions”) trafił list z Gdańska. Mr. Kirkby opisywał w nim petryfikację narządów u dwóch zmarłych osób. Czy po kilku wiekach jesteśmy w stanie rozwiązać tę zagadkę?

Pan Christopher Kirkby był człowiekiem wielu talentów i zainteresowań. Chociaż na życie zarabiał przez handel, jego wielką pasją była nauka: przede wszystkim chemia.

Co ciekawe, to właśnie ona wciągnęła Kirkby’ego w świat wielkiej polityki, ponieważ asystował królowi Karolowi II w naukowych eksperymentach.

Niejaki Tytus Oates, niestabilny emocjonalnie i psychicznie człowiek zaślepiony nienawiścią, zaczął fabrykować dowody na rzekomy spisek katolików przeciwko królowi. Wraz z innymi fanatykiem, Israelem Tongiem, Oates napisał dzieło oskarżające jezuitów o chęć królobójstwa. Następnie podrzucił je lekarzowi Richardowi Barkerowi, który przekazał je nikomu innemu, jak właśnie panu Kirkby’emu. Ten osobiście zaalarmował króla. Rozpoczęło się śledztwo, które doprowadziło do aresztowania i stracenia wielu katolickich poddanych. Oates odpowiedział za swoją zbrodnie dopiero po wielu latach.

Kirkby zaangażował się również w kwestię…zniesienia zakazu uprawiania alchemii. 13 stycznia 1404 roku król Anglii Henryk IV podpisał akt, w którym zakazano tworzenia złota i srebra z innych kruszców oraz multiplikowania istniejących metali szlachetnych (tzw. Akt przeciwko multiplikacji). Kirkby korespondował w tej sprawie z Robertem Boylem, który jest nazywany pierwszym współczesnym chemikiem, i namawiał go do podjęcia kroków przeciwko średniowiecznemu prawu. Ostatecznie Boyle doprowadził do unieważnienia tamtego aktu.

Przeczytaj również  : Angielski król w Gdańsku, czyli krzyżacka epopeja hrabiego Derby: urodzony w 1367 r. Henryk Bolingbroke, przyszły król Anglii, był prawdziwym synem swojej epoki. Młodość upłynęła mu pod znakiem intryg, turniejów rycerskich, polowań i śpiewów minstreli. Jednak aby obraz rycerza był kompletny, brakowało jednego – udziału w wyprawie krzyżowej. Okazja pojawiła się w 1390 r., kiedy to Zakon Krzyżacki ogłosił kolejną wyprawę na Litwę. Przy okazji hrabia Derby kilkukrotnie gościł w Gdańsku.

Co ciekawe, Kirkby wysyłał listy do Boyle’a przebywając w Gdańsku. Anglik znalazł się w Gdańsku z powodu prowadzonych interesów, i bywał w mieście wielokrotnie w latach siedemdziesiątych XVII wieku. Kirkby prowadził ożywioną korespondencję z angielskimi uczonymi zrzeszonymi w słynnym Królewskim Towarzystwie w Londynie dla Rozszerzania Wiedzy o Przyrodzie, jak również z Henrym Oldenburgiem. Oldenburg był odpowiedzialny w Towarzystwie za korespondencję z zagranicy oraz został jednym z redaktorów i założycieli “Philosophical Transactions of the Royal Society” – jednego z najstarszych czasopism naukowych na świecie, którego pierwszy numer ukazał się w 1665 roku.

Relacja o dwóch petryfikacjach w ludzkich ciałach, zakomunikowana przez Mr. Christophera Kirkby’ego w liście z Gdańska, 8 kwietnia 1671 r.

Następujące obserwacje (które wydają mi się całkiem niespotykane), zostały przekazane mi przez bystrego doktora i zarazem mojego znajomego, a dotyczą petryfikacji, która zaszła w ludzkich ciałach; i chociaż z pewnością znacie przypadki podobnej natury, nie wątpię że poniższe mogą być użyteczne, przynajmniej do potwierdzenia innych.

 

Chociaż Kirkby nie podaje imienia i nazwiska swojego przyjaciela, możemy przypuszczać że chodzi o Johanna Schmiedta (Fabritiusa). W 1668 w “Philosophical Transactions” ukazał się skrót listu, który Robert Boyle otrzymał z Gdańska od Monsieur Smitha, fizyka miejskiego. Smith to nic innego jak zangielszczona wersja nazwiska Schmiedta, który w istocie piastował w tamtym czasie takie nazwisko. Bardzo możliwe że Boyle lub Oldenburg polecili uwadze gdańszczanina swojego znajomego Christophera Kirkby’ego, gdy ten pojawił się w Gdańsku, dzięki czemu Kirkby mógł czerpać od niego informacje.

Kobieta 56-letnia, niezamężna, która całe swoje życie prowadziła wydatnie siedzący tryb życia, zaś kilka lat przed swoją śmiercią męczyła się z powodu wielkich bólów pleców, zwłaszcza po prawej stronie, oraz przez nieustanną skłonność do wymiotów. Jej uryna, przez jakiś czas przed śmiercią, była mętna i zmieszana z krwią (…). 

Kobieta była pod opieką najlepszych lekarzy w mieście, którzy stwierdzi/zasądzili iż objawy »krwawej wody« były poprzedzone ex praematura cessatione mensium [przedwczesnym zanikiem miesiączkowania] które nastąpiło w czterdziestym roku jej życia. Przez to symptomy mogły być mylące, gdyż kobieta nigdy nie wypróżniła kamienia bądź piasku. Ale jej ostatni lekarz (który przekazał mi te informacje) zdiagnozował schorzenie postępujące ab affectu Nephritico & quidem gravissimo [z humoru nerek & w istocie bardzo poważne]. Ta osoba, kiedy zmarła z powodu swoich przypadłości, została otworzona przez swojego ostatniego lekarza, i wśród wielu typowych phenomena znalazł w lewej nerce duża kamienie, zaś prawa cała była spetryfikowana, pokryta zwykłą skórą bez żadnego mięsa/mięśnia. (…)

Cóż za schorzenia mogą powodować takie efekty? Zadałem to pytanie kilku lekarzom. Być może kobieta cierpiała na kamicę nerkową, zaś złogi moczowe to siedlisko bakterii. W połączeniu z zakażeniem mogło wystąpić roponercze – sytuacja, w której mocz zamienił się w ropę.  Gdyby gdańszczanka żyła dzisiaj, bardzo możliwe że musiałaby poddać się zabiegowi nefrektomii, czyli usunięcia nerki. Inną hipotezą jest rzadki zespół Goodpasture’a, który objawia się kłębuszkowym zapaleniem nerek. Do objawów tego schorzenia należą wymioty, ból oraz krew w moczu.

Gedanarium to strona internetowa, gdzie lokalna historia jest pokazana w szerszym kontekście. Wesprzyj ten projekt! Polub stronę na Facebooku  oraz śledź Gedanarium na Instagramie. Dziękuję! 

Drugim przypadkiem był 19-letni chłopak, który od kołyski był trawiony przez suchoty, którym towarzyszył nieustanny kaszel, wycieńczenie i gorąc, co wszystko spowodowało, że podobny był do szkieletu. Przez te przypadłości zmarł podczas fizycznej pracy. Kiedy otworzono jego ciało, duża ilość wodnistej materii wylała się z brzucha, która miała konsystencję limfy trawiennej. Większość gruczołów krezki, przez którą przechodzi venae lacteae [układ limfatyczny], było nadzwyczaj nabrzmiałe i stwardniałe bardziej niż włókniaki. Kiedy otworzono klatkę piersiową, zaobserwowane iż płuca były w pewien sposób zrośnięte i nie sposób było je od siebie oderwać, pokryte ropnymi wrzodami, zwłaszcza po lewej stronie, ponadto wypełnione piaskiem i niewielkimi kamieniami. Części płuc, zwłaszcza brzegi, były grube niczym palec i twarde jak skamieniałość. 

Suchoty, czyli niegdysiejsza nazwa gruźlicy, nawet dzisiaj jest niezwykle groźną chorobą. Jednak w przeszłości dziesiątkowała ona całe miasta, zwłaszcza w XVII i XVIII wieku. Jednym z objawów tej choroby była znaczna utrata wagi, co wyjaśnia, dlaczego chłopak był podobny do szkieletu. 

Wspomniana przy okazji sekcji zwłok wodnista materia to wodobrzusze, czyli nadmiar płynu nagromadzonego w jamie otrzewnej, które mogło występować przy gruźlicy. Zaobserwowane zmiany w płucach po części były efektem suchot (wrzody), a po części innych schorzeń – jeden z lekarzy postawił hipotezę, iż chłopak mógł cierpieć na przewlekłą chorobę ziarniniakową, związaną z suchotami.